حق و تکلیف در نگاه قرآن

 چالشهاى نو در مورد حق و تکلیف، از نگاه آیات قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. مسأله حق و تکلیف از جمله مباحث فِرَق اسلامى است که ابعاد گسترده‌اى را به خود اختصاص داده است. در مسائل کلامى، موضوعاتى همچون حسن و قبح عقلى، جبر و اختیار، تفضّلى یا استحقاقى بودن ثواب، از دیرباز مورد مناقشه بوده است.حال آنکه اشاعره تنها از تکلیف سخن مى‌گفتند، شیعه و معتزله حقوقى را نیز براى بنده قائل بودند. از این میان، حسن و قبح عقلى خود کلید حلّ بسیارى از مباحث و عقاید شیعه امامى و معتزله است که پاداش الهى را به استحقاق مى‌دانستند. برخى نیز مانند علامه طباطبایى دیدگاهى نزدیک به اشاعره دارند. امّا امروزه برخى مسأله را با نگاه برون دینى نگریسته از بستر اصلى خود خارج مى‌کنند و حقوق بشر مصوّب سازمان ملل را معیار ارزیابى حقوق و تکالیف مى‌دانند. در نتیجه، اگر اسلام موافق با آنها نبود با دستاویز قرار دادن این نکته که این حقوق، برون دینى‌اند و بنابراین اثبات یا سلب آنها از سوى دین نخواهد بود، سعى در حلّ و یا به تعبیر دقیق‌تر انحراف آن دارند. باید گفت حتى با پذیرش حسن و قبح عقلى، و برون دینى بودن این موضوع، باز هم هیچ دلیل عقلى بر معیار بودن حقوق بشر سازمان ملل در این زمینه وجود ندارد؛ به ویژه که منشور اسلامى حقوق بشر نیز تدوین شده است.